Dagboek 1943-1947

Beschrijving

J.van Oudshoorn, pseudoniem van Jan Koos Feylbrief (1876-1951) publiceerde romans, verhalen en toneelwerk. De sombere debuutroman over eenzaamheid en beschaamd vrijgezellenleven Willem Mertens’ levensspiegel (1914) en de geestige schelmenroman over een gedegenereerde bon-vivant Tobias en de dood (1925) gelden als zijn bekendste werken. In de jaren 1905-1933 werkte hij op de kanselarij van het Nederlandse gezantschap in Berlijn. In Nederland was lange tijd vrijwel onbekend wie achter het pseudoniem Van Oudshoorn schuilging. Ook zijn uitgevers hadden hun Berlijnse auteur, die zijn privépersoon als ambtenaar strikt van de schrijver scheidde, nooit in levenden lijve gezien. In de crisistijd van 1933 werd op de rijksdienst bezuinigd. Feijlbriefs positie in Berlijn kwam te vervallen. Hij keerde met tegenzin als wachtgelder terug naar zijn geboortestad Den Haag.

Het is de grote verdienste van Wam de Moor (1936-2015) geweest dat hij het archief van Van Oudshoorn veilig stelde, degelijk verantwoorde heruitgaven van zijn werk bezorgde, ongepubliceerd materiaal voor het eerst uitgaf en in 1982 de eerste biografie publiceerde. Hierdoor is het werk van Van Oudshoorn beschikbaar en bespreekbaar gebleven. Na De Moors uitgave van nagelaten proza en toneel in Marionetten (1987) werd het evenwel heel stil rond Van Oudshoorn. 500,–.

Wam de Moor is nooit meer toegekomen aan een boekuitgave van de dagboeken van Van Oudshoorn, hoewel hij een uitgave meer dan eens aankondigde. Dagboek 1943-1947 bevat een complete uitgave van Van Oudshoorns dagboek uit de meest gespannen jaren van zijn leven. Uit geldgebrek ziet hij zich genoodzaakt broodvertalingen te maken en leesrapporten te schrijven voor het onder nsb-vlag opererende Departement van Volksvoorlichting en Kunsten. Een samenvatting van zijn toestand geeft hij in de nacht van 1944 op 1945: ‘Voorloopig zonder opdracht – maar ook zonder licht, zon3 der gas, zonder brandstof weldra en zonder eten. Dus ’s morgens geen verwarmd vertrek en ’s avonds geen verlichting. Als regel om ± 7 uur naar bed.’ Een keer lijkt zijn dagboek een voornemen tot een zelfmoordpoging te registreren. Het dramatische hoogtepunt van het dagboek vormen Van Oudshoorns aantekeningen van vlak na het geallieerde bombardement op het Bezuidenhout van 3 maart 1945.

Van Oudshoorns dagboek uit de jaren 1943-1947 vormt een uniek tijdsdocument van een groot schrijver. Uitgerekend de gepensioneerde Van Oudshoorn, die formeel enigszins ‘fout’ was, heeft een weinig omvangrijk maar intrigerend dagboek nagelaten, waarin de oorlogsproblematiek vanuit een bijzonder persoonlijk perspectief tot uiting komt. Het dagboek biedt allerlei doorkijkjes in het leven en werk van de in verborgenheid van een grote stad opererende schrijver. Cynische humor en filosofische verdieping schoten Van Oudshoorn te hulp om zich door tijden vol vernederende spanning, honger en isolement te slepen.

Dagboek 1943-1947, dat zich nog in het bezit van de erven van Wam de Moor bevindt, is naar het handschrift bezorgd, geannoteerd en van een uitvoerig voorwoord en een verantwoording voorzien door Jan Paul Hinrichs die eerder voor de Statenhofpers de Van Oudshoorn- brievenuitgave Een ietwat vreemd product. Vijf brieven rondom het verhaal ‘Doodenakker’ (2015) bezorgde. In het dagboek werden vele knipsels en documenten aangetroffen waarvan een aantal werden gefacsimileerd waaronder een hele krantenpagina De facsimile’s werden dubbelzijdig afgedrukt om een zoveel mogelijk levensecht beeld van de tijd en de dagboeken te geven. Zo is in een kleine ontroerende advertentie te lezen over de vermiste Fox terriër Nokki, waarvoor een beloning in het vooruitzicht gesteld wordt van fl 500,– Binnen afzienbare tijd zal een uitgave van Van Oudshoorns Dagboek 1934-1943 volgen.

Het dagboek 1943-1947 verschijnt als eenmalige bibliofiele editie in de zomer van 2016 bij de Statenhofpers te ’s-Gravenhage. Het heeft een omvang van 112 blz. Het werd door zetterij Chang Chi Lang-Ying gezet uit de Monotype Bembo pro en Bembo Titling. Offsetdrukkerij Jan de Jong drukte het op geschept gevergeerd Zerkall Bütten. Het boek bevat facsimile’s van een krantenpagina en andere knipsels of documenten die in het dagboek werden aangetroffen en waarnaar VO in de tekst naar verwijst. Peter Muller ontwierp speciaal voor deze uitgave een monogram als bandstempel. Boekbinderij Van Waarden bond 115 Arabisch genummerde exemplaren in halflinnen met platten van Fabriano Ingres Frans den Breejen bond 15 Romeins genummerde luxe exemplaren in halfoasis. Deze exemplaren zijn gevat in een schuifhoes.

De prijs van een halflinnen exemplaar bedraagt € 90,– en € 250,– voor een luxe boek. De verzendkosten bedragen € 6,–